Πως βλέπει το υπουργείο υγείας τις αζωτούχες ενώσεις και ποιά η σημασία τους στο πόσιμο νερό.

1. Το άζωτο (Ν) είναι συστατικό του κυτταρικού πρωτοπλάσματος και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τις βιοχημικές διεργασίες. Στο νερό βρίσκεται αρχικά με τη μορφή οργανικών ενώσεων (κύρια πρωτεϊνών και ουρίας), σύντομα όμως ένα σημαντικό μέρος υδρολύεται σε αμμωνία (ΝΗ3) και εμφανίζονται οι δυο μορφές (Ν4, ΝΗ4+) σε αναλογία που εξαρτάται από τον χρόνο και την οξύτητα του νερού. Το αμμωνιακό άζωτο με αλυσιδωτές αντιδράσεις παρουσία νιτροζομονάδων και νιτροβακτηρίων, υπό αερόβιες συνθήκες, μετατρέπεται σε νιτρώδη (ΝΟ2-) και τελικά σε νιτρικά (ΝΟ3-) ιόντα. Η διεργασία αυτή είναι γνωστή ως νιτροποίηση.

2. Η παρουσία ενώσεων του αζώτου (ΝΟ3-, ΝΟ2-, ΝΗ4+) στα υπόγεια και επιφανειακά νερά, που προορίζονται για την παραγωγή πόσιμου νερού, οφείλεται στη διάθεση υγρών ή στερών αποβλήτων (απορροφητικοί βόθροι, στοές, τάφροι, στραγγίσματα χώρων υγειονομικής ταφής κ.λπ.) και στη λίπανση καλλιεργειών, παρότι δεν αποκλείεται η προέλευση τους να είναι γεωλογική, γεγονός όμως πολύ σπάνιο. Συνεπώς η ύπαρξη μορφών αζώτου στο νερό θεωρείται ως ένδειξη ρύπανσης, και ειδικότερα η παρουσία αμμωνίας σημαίνει πρόσφατη και πιο επικίνδυνη επικοινωνία με πηγή μόλυνσης, ενώ τα νιτρώδη και νιτρικά περισσότερο παρελθούσα και παλιά ρύπανση αντίστοιχα.

3. Σύμφωνα με τα εγχειρίδια του ΠΟΥ <GUIEDELINES FOR DRINKING WATER QUALITY VOL 1 και 2> τα νιτρώδη (ΝΟ2-) είναι τοξικά και προκαλούν μεθαιμοσφαιριναιμία στα βρέφη (κυάνωση blue baby disease). Έχει διαπιστωθεί ότι τα νιτρώδη μετατρέπουν την αιμογλοβίνη σε μεθαιμογλοβίνη με αποτέλεσμα την ανεπαρκή οξυγόνωση των ιστών (ανοξία) και την εμφάνιση κυάνωσης στο δέρμα. Τα νιτρικά (ΝΟ3-) δεν είναι τοξικά, αλλά επειδή είναι δυνατόν να αναχθούν σε νιτρώδη στο πεπτικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού, όπου επικρατούν όξινες συνθήκες, προκαλούν κι αυτά κυάνωση στα βρέφη. Στους ενήλικους δεν συναντάται το πρόβλημα αυτό, αλλά πιθανολογείται ότι ορισμένες μορφές καρκίνου σχετίζονται με την παρουσία των νιτρικών, εξαιτίας του σχηματισμού νιτροζαμινων, που είναι γνωστές ισχυρές καρκινογόνες ουσίες. Για την προστασία λοιπόν της Δημόσιας Υγείας έχουν προταθεί οριακές τιμές συγκέντρωσης νιτρικών, νιτρωδών και αμμωνίας στο πόσιμο νερό, οι οποίες έχουν υιοθετηθεί από την Ευρώπη και τη χώρα μας με σχετικές διατάξεις.

4.Στην ισχύουσα σχετική (β) Υγειονομική Διάταξη, σε εναρμόνιση της 80/778/ΕΟΚ οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθορίζονται τα παρακάτω όρια στο πόσιμο νερό:

Υπενθυμίζεται ότι στην Α1β/4841/79 Υγ. Διάταξη <για την ποιότητα του εμφιαλωμένου νερού> καθορίζεται ως όριο μέγιστης επιτρεπόμενης συγκέντρωσης νιτρικών στα εμφιαλωμένα νερά η τιμή των 10 mg/l N, που είναι αυστηρότερο των 50mg/l NO3- (ισοδυναμεί περίπου με 11 mg/l N). Στην εκδοθείσα νέα διάταξη για την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης Υ2/2600/01 (Φεκ 892Β) καθορίζονται μόνο ανώτατες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις και όχι ενδεικτικά όρια ως εξής:

• ΝΟ3-: 50 mg/l
• NO2-: 0,5 mg/l και 0,1mg/l στην έξοδο των εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού.
• Παράλληλα πρέπει να τηρείται η ακόλουθη σχέση : [νιτρικά]/50+[νιτρώδη]/3< 1, οι αγκύλες υποδηλούν συγκέντρωση σε mg/l για νιτρικά (ΝΟ₃^-) και για τα νιτρώδη άλατα (ΝΟ₂^-)

5. Στην ΚΥΑ 46399/1352/86 (Φεκ 438 Β, ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ 31Η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014 – ΜΕ ΤΗΝ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. H.Π. 8600/416/E103/09 (ΦΕΚ 356 Β/26-2-2009)) περί ποιότητος επιφανειακών νερών που προορίζονται για την παραγωγή πόσιμου νερού, καθορίζονται όρια ανά κατηγορία ποιότητας τους, Α1, Α2 και Α3:

Επισημαίνεται ότι μπορεί να γίνουν παρεκκλίσεις στα ανώτατα όρια λόγω εξαιρετικών μετεωρολογικών ή γεωγραφικών συνθηκών. Ο παραπάνω πίνακας δεικνύει ότι η εφαρμογή μεθόδων επεξεργασίας δεν έχει απεριόριστες δυνατότητες απομάκρυνσης ανεπιθύμητων ουσιών, γι΄ αυτό και απαιτείται κατά προτεραιότητα λήψη μέτρων για την προστασία των πηγών υδροληψίας (ζώνες προστασίας, περιορισμός καλλιεργειών, θέσπιση αυστηρών ορίων διάθεσης αποβλήτων κλπ.) και του συστήματος ύδρευσης.

6. Τέλος υπενθυμίζεται ότι τα νιτρικά, νιτρώδη και αμμωνία αποτελούν δείκτες πιθανής μόλυνσης και η ανίχνευση τους στο πόσιμο νερό, σε τιμές που προσεγγίζουν τα ανώτερα επιτρεπόμενα όρια, απαιτεί την διενέργεια ολοκληρωμένης υγειονομικής αναγνώρισης σε συνδυασμό και με μικροβιολογικές εξετάσεις, προκειμένου να εντοπισθούν οι εστίες μόλυνσης και να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα.

πηγή: Υπουργείο Υγείας Υ2/2054/25-07-2001